Psychologiczne mechanizmy dokonywania wyboru z perspektywy badań nad dyskontowaniem

Wojciech Białaszek*
DecisionLab
Instytut Psychologii
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

*email: wbialaszek@swps.edu.pl

Dyskontowanie definiowane jest jako proces, w wyniku którego subiektywna wartość konsekwencji wyborów zmniejsza się wraz ze zwiększeniem nasilenia czynnika dyskontowego. Przykładowo, w dyskontowaniu w odroczeniu, im później dostępna jest nagroda, tym mniejszą ma ona subiektywną wartość i dlatego ludzie wybierają nagrody dostępne od razu, zamiast na nie czekać. Podczas wykładu przedstawiona zostanie perspektywa badań psychologicznych nad dokonywaniem wyboru. W pierwszej części wystąpienia omówiona zostanie metodologia związana z pomiarem dyskontowania, a także zaakcentowana zostanie praktyczna strona badań związana z konceptualizacją różnych zachowań nieadaptacyjnych (np. uzależnień) jako pewnej formy zaburzonego (skrajnie szybkiego lub wolnego) procesu dyskontowania. W ostatnich latach czynione są wysiłki, aby modelować sytuacje które uwzględniają jednocześnie kilka czynników dyskontowych. W drugiej części wystąpienia przedstawione zostanie zagadnienie dokonywania wyboru w sytuacji odroczonych loterii, gdzie konsekwencje wyborów są jednocześnie odroczone i ryzykowne. Okazuje się, że odroczenie i ryzyko w takiej sytuacji wchodzą ze sobą w interakcję, co ma swoje odzwierciedlenie w multiplikatywnej a nie addytywnej postaci procesu dyskontowania odroczonych loterii. Podczas wykładu poruszone zostaną kwestie formalnego modelowania wyborów, a także przesłanki praktyczne płynące z badań nad procesem spadku subiektywnej wartości nagród i kar, wynikające między innymi z zależności ścieżkowej w wycenie przyszłych, ryzykownych konsekwencji zachowania.